دلالت التزامیدلالت التزامی دلالت لفظ بر معنای خارج لازم موضوع له است. ۱ - تعریف دلالت التزامیدلالت التزامی، از اقسام دلالت لفظی و مقابل دلالت مطابقی و تضمنی بوده و عبارت است از دلالت لفظ بر چیزی که خارج از معنای موضوع له آن قرار دارد، ولی در ذهن با آن ملازم است؛ یعنی هرگاه موضوعله در ذهن حاصل شود، آن امر خارج از آن نیز با آن پدید می آید، مانند: دلالت سقف بر دیوار، زیرا هرگاه معنای سقف در ذهن حاصل شود، معنای دیوار نیز حاصل خواهد شد، و نیز مانند: دلالت مصنوع بر صانع و دلالت سه بر فرد بودن.... ۲ - تعریف مرحوم مظفرمرحوم مظفر برای دلالت التزامی دو شرط ذکر کرده است: ۱ ـ تلازم بین لفظ و معنا ، باید تلازم ذهنی باشد و تلازم خارجی بدون رسوخ در ذهن کفایت نمی‌کند؛ ۲ ـ تلازم به صورت لزوم بیّن بالمعنی الاخص باشد؛ یعنی به محض تصور لفظ، معنا نیز بدون نیاز به قرار دادن واسطه دیگری به ذهن آید. [۲]
الشفا-المنطق، ابن سینا، حسین بن عبد الله، ج۱، جزء۱، ص۴۳.
[۴]
اشارت وتنبیهات، ابن سینا، حسین بن عبد الله، ص۱۳۹.
[۵]
درة التاج، منطق، قطب الدین شیرازی، محمود بن مسعود، جزء۲، ص۱۵.
[۶]
تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، قطب الدین رازی، محمد بن محمد، ص۲۹
[۷]
منطق صوری، خوانساری، محمد، جزء۱، ص۶۰-۶۱.
[۹]
الحاشیة، ملا عبد الله بن حسین یزدی، ص۲۳، ۹۸۱ق.
[۱۰]
شرح المنظومة - منطق، سبزواری، هادی بن مهدی، ص۱۰۴.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۵۶، برگرفته از مقاله «دلالت التزامی». |